Περιβάλλον, υγεία και κοινωνία

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ | 2022

Γράφει ο Γιώργος Θεοφίλης

«Η γη παράγει αρκετά για να ικανοποιήσει τις ανάγκες κάθε ανθρώπου, όχι όμως την απληστία του» τονίζει ο Μαχάτμα Γκάντι, ενώ ο Γεώργελορ Νέλσον αναφέρει ότι «η πίστη στο ζωντανό πλανήτη είναι το πιο σημαντικό ζήτημα της ανθρωπότητας». Το καθαρό περιβάλλον είναι απαραίτητο για την υγεία και την ευημερία του ανθρώπου. Η κλιματική αλλαγή, καθώς εμφανίζονται κύματα καύσωνα, πλημμύρες, προκαλεί ανάδρομη κατανομή των νοσημάτων που μεταδίδονται με διαβιβαστές, ενώ συντελεί στην απώλεια της βιοποικιλότητας και την υποβάθμιση του εδάφους επηρεάζοντας την ευημερία του ανθρώπου και απειλώντας τις υπηρεσίες των οικοσυστημάτων, όπως την πρόσβαση σε γλυκά ύδατα και την παραγωγή τροφίμων.

Η υγεία και η ευημερία του ανθρώπου συνδέονται στενά με την κατάσταση του περιβάλλοντος. Τα φυσικά περιβάλλοντα καλής ποιότητας καλύπτουν βασικές ανάγκες, όπως ο καθαρός αέρας και τα καθαρά ύδατα, η γόνιμη γη για την παραγωγή τροφίμων, καθώς και η ενέργεια και οι εισροές πρώτων υλών για την παραγωγή. Οι πράσινες υποδομές συμβάλλουν επίσης στη ρύθμιση του κλίματος και στην πρόληψη των πλημμυρών. Η πρόσβαση σε χώρους πρασίνου και υδάτινου στοιχείου παρέχει επίσης σημαντικές δυνατότητες αναψυχής και συμβάλλει στην ευημερία.

Παράλληλα, το περιβάλλον αποτελεί σημαντική οδό μέσω της οποίας ο άνθρωπος εκτίθεται σε ατμοσφαιρική ρύπανση, θόρυβο και επικίνδυνες χημικές ουσίες. Στην έκθεσή του σχετικά με την πρόληψη των ασθενειών χάρη στο υγιές περιβάλλον, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) εκτιμά ότι οι περιβαλλοντικοί παράγοντες καταπόνησης ευθύνονται για το 12-18 % του συνολικού αριθμού των θανάτων στις 53 χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας του ΠΟΥ. Η βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος σε βασικούς τομείς, όπως ο αέρας, τα ύδατα και ο θόρυβος, μπορεί να λειτουργήσει προληπτικά έναντι των ασθενειών και να ενισχύσει την ανθρώπινη υγεία.

Η ατμοσφαιρική ρύπανση αποτελεί το μεγαλύτερο περιβαλλοντικό κίνδυνο για την υγεία στην Ευρώπη και συνδέεται με τα καρδιακά νοσήματα, τα εγκεφαλικά επεισόδια, τις πνευμονοπάθειες και τον καρκίνο των πνευμόνων. Εκτιμάται ότι η έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση έχει ως αποτέλεσμα περισσότερους από 400 000 πρόωρους θανάτους στην ΕΕ ετησίως. Η έκθεση στο θόρυβο από πηγές του τομέα των μεταφορών και από τη βιομηχανία μπορεί να οδηγήσει σε ενοχλήσεις, διαταραχές του ύπνου και συναφείς αυξήσεις του κινδύνου εμφάνισης υπέρτασης και καρδιαγγειακών νοσημάτων.

Η έκθεση σε επικίνδυνες χημικές ουσίες αποτελεί επίσης βασική ανησυχία. Οι άνθρωποι ενδέχεται να εκτίθενται σε ευρύ φάσμα χημικών ουσιών στην καθημερινή τους ζωή, μέσω της ρύπανσης του ατμοσφαιρικού αέρα και των υδάτων, καθώς επίσης μέσω των καταναλωτικών προϊόντων και της διατροφής. Λόγω των ιδιοτήτων τους, ορισμένες επικίνδυνες χημικές ουσίες είναι ανθεκτικές στο περιβάλλον και βιοσυσσωρεύονται στην τροφική αλυσίδα. Αυτό σημαίνει ότι θα μεσολαβήσει σημαντικό χρονικό διάστημα έως ότου οι μειώσεις των εκπομπών μεταφραστούν σε περιορισμό της έκθεσης. Επιπλέον, λόγω του όγκου και του εύρους των χημικών ουσιών που χρησιμοποιούνται σήμερα, καθώς και λόγω της συνεχούς ανάπτυξης της χημικής παραγωγής, αναμένεται ότι η έκθεση του ανθρώπου και του περιβάλλοντος σε χημικές ουσίες θα εξακολουθήσει να αυξάνεται. Η κατάσταση αυτή εγείρει ανησυχίες σχετικά με τις επιπτώσεις που έχει στην υγεία η έκθεση σε μείγματα χημικών ουσιών καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής του ανθρώπου, ιδίως στα ευάλωτα στάδια του ανθρώπινου βίου, όπως η πρώιμη παιδική ηλικία, η εγκυμοσύνη και η τρίτη ηλικία.

Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής συνιστούν επίσης άμεσες απειλές για την υγεία, για παράδειγμα με τα κύματα καύσωνα και τις μεταβολές στα πρότυπα εμφάνισης λοιμωδών νόσων και αλλεργιογόνων.

Συγκεντρώνονται όλο και περισσότερα αποδεικτικά στοιχεία από τα οποία προκύπτει ότι οι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι δεν κατανέμονται ομοιογενώς στην κοινωνία, αντιθέτως επηρεάζουν δυσανάλογα τις κοινωνικά μειονεκτούσες και ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού. Η κοινωνικοοικονομική κατάσταση ενός ατόμου επηρεάζει την έκθεσή του σε περιβαλλοντικούς παράγοντες καταπόνησης, δεδομένου ότι οι φτωχότεροι άνθρωποι είναι πιθανότερο να ζουν σε υποβαθμισμένα περιβάλλοντα. Τα κοινωνικά μειονεκτούντα άτομα ενδέχεται να είναι περισσότερο ευαίσθητα στις επιπτώσεις των περιβαλλοντικών παραγόντων καταπόνησης λόγω προβλημάτων υγείας που προϋπάρχουν, κακής διατροφικής κατάστασης και συγκεκριμένων συμπεριφορών, όπως το κάπνισμα ή η καθιστική ζωή. Ενδέχεται επίσης να αντιμετωπίζουν περιορισμούς όσον αφορά την προσαρμογή τους σε περιβαλλοντικούς κινδύνους και την αποφυγή των κινδύνων αυτών.

Σε επίπεδο ΕΕ έχει θεσπιστεί ευρύ φάσμα πολιτικών για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων του περιβάλλοντος στην υγεία, διαμέσου των κυριότερων τομέων της περιβαλλοντικής πολιτικής όπως η δέσμη μέτρων πολιτικής «Καθαρός αέρας» για την Ευρώπη, η στρατηγική της ΕΕ για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, η οδηγία για τον περιβαλλοντικό θόρυβο και ο κανονισμός για την καταχώριση, την αξιολόγηση, την αδειοδότηση και τους περιορισμούς των χημικών προϊόντων (REACH).

«Δεν θα έχουμε κοινωνία εάν καταστρέψουμε το περιβάλλον» μας επισημαίνει η Μαργαρίτα Μεά, αλλά και ο Jimmy Carter προτάσσει μια λύση «όπως η μουσική και η τέχνη, η αγάπη της φύσης είναι μια κοινή γλώσσα που μπορεί να ξεπεράσει τα πολιτικά και κοινωνικά όρια». Αυτήν την κοινή γλώσσα χρειάζεται να βρούμε ως κοινωνία για να προστατέψουμε τον πλανήτη μας και να τον παραδώσουμε ακέραιο στις επόμενες γενεές. Και αυτή η κοινή γλώσσα έχει μια κοινή γραμματική που ξεκινά από το κάθε άτομο ξεχωριστά, τον ελεύθερο άνθρωπο.

 

Με πληροφορίες από: www.eea.europa.eu/el/themes/human/intro