Πανδημία και ψυχική υγεία, μια προσέγγιση για τον άνθρωπο

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ | 2022

Γράφει ο Γιώργος Θεοφίλης

«Η ψυχή είναι ένας Θεός που βρήκε καταφύγιο στο σώμα ενός ανθρώπου», μας αναφέρει στωικά ο Σενέκας, ρωμαίος φιλόσοφος. Η υγεία της ψυχής, κατά την περίοδο της καραντίνας και του lockdown, επηρεάστηκε σημαντικά. Αν και οι συνθήκες αυτές αποτέλεσαν παρελθόν με το συστηματικό εμβολιασμό, ωστόσο το ψυχολογικό βάρος που δημιούργησαν οι εξεζητημένες αυτές καταστάσεις μιας νέας καθημερινότητας φέρνουν στην επιφάνεια συναισθηματικές και ψυχικές δυσκολίες.

Είναι σημαντικό να κάνουμε μια αναφορά, με βάση μια περισσότερο κοινωνιολογική προσέγγιση, των πιο συχνών συναισθημάτων που μπορεί να βιώσει ο άνθρωπος στις δεδομένες στιγμές που απαιτούν ακόμα μερική ή ολική κοινωνική αποστασιοποίηση και μια συγκεκριμένη αλλαγή συμπεριφοράς.

Ο φόβος και το άγχος είναι συχνό φαινόμενο και μπορούν να επηρεάσουν την καθημερινότητα του κάθε άνθρωπου ενώ προκαλούνται από διάφορους παράγοντες. Μία πιθανή αιτία, δεδομένης της συνέχισης της διασποράς του κορωνοϊού σε συνδυασμό με την εμφάνιση νέων μεταλλάξεων, εξακολουθεί να είναι η ανησυχία για τον κίνδυνο μόλυνσης και της έκβασης της νόσου σε εμάς ή τους οικείους μας. Το άγχος για την επιστροφή στην «κανονικότητα» εμφανίζεται και ως μια μορφή κοινωνικού άγχους, καθώς εντείνονται τα συναισθήματα ανασφάλειας με την επιστροφή στη δουλειά, το συνωστισμό σε διάφορα μέρη, τις κοινωνικές συναναστροφές, δραστηριότητες που πριν την πανδημία φάνταζαν φυσιολογικές.

Η ανασφάλεια όσο αφόρα το μέλλον, στον επαγγελματικό, οικονομικό αλλά και στον προσωπικό τομέα, θα μπορούσε να μας προκαλεί έντονο στρες. Επιπρόσθετα, η συνεχής υπερπληροφόρηση από τα ΜΜΕ αλλά και η συστηματική παραπληροφόρηση σχετικά με την πανδημία μπορεί να προκαλέσει επιπλέον πίεση. Η ανθρώπινη αντίδραση σε τέτοιες ψυχοπιεστικές συνθήκες είναι δυνατό να εκφράζεται με διαφορετικούς τρόπους, όπως δυσκολίες στον ύπνο, δυσκολία εκτέλεσης καθημερινών δραστηριοτήτων, ή ακόμη και κατανάλωση αλκοόλ και άλλων ουσιών.

Ο έντονος θυμός, ο ανεξήγητος εκνευρισμός και η συνεχή ευερεθιστότητα προκαλούνται μέσα από όλες τις εκφάνσεις της ανασφάλειας που βιώνει ο άνθρωπος στο καινούργιο κοινωνικό καθεστώς. Συχνά ο θυμός μπορεί να προκύψει από επαφή με κάποιο κρούσμα στο οποίο να στραφούμε εναντίον κατηγορώντας τό για έκθεση στον ιό λόγω δικής του αμέλειας.

Σε γενικές γραμμές είμαστε σε μία εποχή που θυμίζει τον τρόπο που ζούσαμε πριν από την πανδημία, ωστόσο η «κανονική ζωή» απέχει πολλάκις αφού ο φόβος του ιού και η ενδεχόμενη μόλυνση επηρεάζουν την κοινωνικοποίησή μας. Στο πλαίσιο αυτό, παρά τους λιγότερους περιορισμούς, πολλοί άνθρωποι μπορεί να συνεχίζουν να αυτοπεριορίζονται από επαφές με τους οικείους τους ή το κοινωνικό τους περιβάλλον, βιώνοντας έντονα συναισθήματα μοναξιάς.

Η πανδημική κόπωση αποτελεί ένα τελευταίο σύμπτωμα στην εποχή που χαρακτηρίζει την εξάπλωση του ιού και ιδιαίτερα των μεταλλάξεών του. Η έννοια αυτή αναφέρεται σε μία κατάσταση εξάντλησης, κούρασης, θλίψης και ανίας από την επιβολή συνεχών περιορισμών και μέτρων τα οποία σχετίζονται με την αναστολή της εξάπλωσης της νόσου. Πολλοί άνθρωποι ως κατάληξη αυτής της κατάστασης αισθάνονται την ανάγκη να άρουν αυτοβούλως τα περιοριστικά μέτρα αντιμαχόμενοι το φόβο μόλυνσης και μετάδοσης του ιού, προκαλώντας κινδύνους για τον πληθυσμό,

«Απεικονίζουμε την αγάπη με το σχήμα της καρδιάς επειδή δεν ξέρουμε το σχήμα της ψυχής», ποιητική αδεία του Robert Brault, αμερικανού συγγραφέα και γνωμικογράφου. Ίσως αυτό να είναι το μεγαλύτερο ψυχικό σύμπτωμα που μας κληροδότησε η πανδημία, η ανηλεής αναζήτηση της αληθινής αγάπης. Την ψάχνουμε στο συνάνθρωπο, στην κοινωνία, στην καθημερινή επαφή, αρνούμενοι κοινωνικούς αποκλεισμούς κάθε μορφής. Γιατί πραγματικά η αγάπη με το σήμα της ψυχής μπορεί να μην μας βοηθήσει να επιστρέψουμε στην πριν την πανδημία κανονικότητα, ωστόσο θα μας βοηθήσει να παραμείνουμε κοινωνικοί άνθρωποι.