Ουτοπία, Χαλκίδα και Δημοτικές Εκλογές

«Ελιμπίσθικα το ανέφικτο…», μια φράση από τον Δημήτρη Πικιώνη, του οραματιστή Έλληνα αρχιτέκτονα.

Η αντίδραση στο συντηρητισμό γέννησε την πειραματική αρχιτεκτονική και προέτρεψε τους αρχιτέκτονες να καταφύγουν σε μια μορφή εναλλακτικού  σχεδιασμού. Οι ουτοπικές φιλοδοξίες προέκυψαν από την επιθυμία βελτίωσης των συνθηκών ζωής του ανθρώπου, καθώς καθρεφτίζουν πάνω απ’ όλα την εμπειρία της προόδου του, την ουσιαστική και αισιόδοξη εξέλιξή του. Συχνά η ουτοπία δείχνει ένα μονοπάτι, ένα εξέχων όραμα που μπορεί να πραγματοποιηθεί μελλοντικά, όταν αλλάξουν οι ιστορικές συνθήκες, οι οποίες στο παρόν την κάνουν να μοιάζει με «ου τόπο» (μη υπάρχοντα τόπο). Οι ουτοπικές φιλοδοξίες προέκυψαν από την επιθυμία βελτίωσης των συνθηκών ζωής του ανθρώπου, καθώς καθρεφτίζουν πάνω απ’ όλα την εμπειρία της προόδου του, την ουσιαστική και αισιόδοξη εξέλιξή του προς ένα λαμπρό μέλλον.

Ο ουτοπιστής επαναστατεί εναντίον αυτού που υπάρχει και υποδεικνύει δυνατότητες υπέρβασης εκεί όπου η ψυχρή λογική συναντάει αδιέξοδα. Η ουτοπία λοιπόν αποτελεί μια διάδραση στην οποία επιτρέπεται να φανερωθούν τα ερεθίσματα, τα συναισθήματα, οι προσδοκίες, η αναμονή, η εκπλήρωση, όλα όσα συν-διαμορφώνουν την ουτοπική σκέψη. Οι ουτοπίες δεν αποτελούν ευφάνταστες ιδιοτροπίες μιας συγκεκριμένης εποχής, αλλά εύγλωττες φανερώσεις μιας πολύ ευρύτερης υπόθεσης, καθώς βάζουν τη διανοητική σκέψη σε μια νέα προοπτική προσδίδοντάς της προστιθέμενη ερμηνευτική και δημιουργική αξία.

Η ουτοπία στο Δήμο Χαλκιδέων συνιστά μια πολύ δύσκολη υπόθεση. Το ερώτημα που ανακύπτει θα ήταν αν ο σχεδιασμός της ανάπλασης της πόλης θα έπρεπε να ξεκινά από το όραμα και την ουτοπική σκέψη ή θα έπρεπε να ακολουθεί την ψυχρή λογική και ένα συμβατό οικονομικό προϋπολογισμό. Ουτοπία όμως σημαίνει και ομορφιά, υπέροχη αισθητική, καλαισθησία πέρα από ανάγκη για άμεση βελτίωση της ζωής του δημότη με την υιοθέτηση μετασχηματισμών στον περιβάλλοντα δημόσιο χώρο και στη νοοτροπία.

Η Χαλκίδα έχει μια υπέροχη ακτογραμμή που της προσδίδει και την ξεχωριστή επαφή με τη θάλασσα. Η παράκτια γραμμή θα μπορούσε να αποτελέσει το εφαλτήριο για μια αρχιτεκτονική μελέτη η οποία να διαμορφώνει πάρκα, διαδρομές, χώρους αναψυχής, υπαίθρια τέχνη και τη δημιουργία μιας ζώνης όπου οι Χαλκιδέοι θα μπορούσαν να περπατούν, να κάνουν jogging, να απολαμβάνουν έργα τέχνης και εικαστικές εκδηλώσεις, μουσικά κονσέρτα και ανοιχτό θέατρο. Η παραθαλάσσια περιοχή από τα τένις ως το Βούρκο και το Πάρκο του Λαού και κατόπιν η εγκαταλελειμμένη αλλά θαυμάσια περιοχή κάτω από την Υψηλή γέφυρα μέχρι το χώρο της Αυλίδειος Αρτέμιδας θα μπορούσε να αποτελέσει ένα ουτοπικό ενιαίο και δημόσιο χώρο στη διάθεση του δημότη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Βαρκελώνη, η γνωστή ως πόλη των αρχιτεκτόνων, η οποία διατηρεί μια αναμορφωμένη ζώνη δίπλα στη θάλασσα με πάμπολλες αλληλεπιδράσεις. Ένα τέτοιο όραμα  όμορφο δεν θα ήταν;

Η ουτοπία μπορεί να αποτελέσει και το θεμέλιο λίθο της διαχείρισης των οικοδομημάτων της περιοχής των πρώην ναυπηγείων και του χώρου της Αυλίδειος Αρτέμιδας. Πρόκειται για ένα βιομηχανικό  πολυχώρο που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί και να μετασχηματιστεί ως ένας πόλος έλξης τουριστικών επενδύσεων, επιχειρηματικής θερμοκοιτίδας και  επώασης πανεπιστημιακών start up. Σκεφτείτε το παράδειγμα του Τεχνολογικού και Πολιτιστικού Πάρκου Λαυρίου, το οποίο  ιδρύθηκε στη θέση της παλαιάς Γαλλικής Εταιρείας Λαυρίου, το 1992, με πρωτοβουλία του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου στοχεύοντας στη φιλοξενία και προώθηση ερευνητικών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Στα 120 χρόνια βιομηχανικής λειτουργίας τους, τα κτήρια του Τεχνολογικού και Πολιτιστικού Πάρκου Λαυρίου υπέστησαν σημαντικές μετατροπές, συμπληρώσεις και προσθήκες, προκειμένου να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις της τεχνολογικής εξέλιξης. Μια ακόμη ουτοπία που σε άλλα μέρη της Ελλάδας αναμόρφωσε τη ζωή των κατοίκων.

Το επόμενο ουτοπικό εγχείρημα εγείρει αμφιβολίες για το αν πρόκειται πραγματικά για ουτοπία και είναι ο  ποδηλατόδρομος στη Χαλκίδα. Μια πόλη που ασφυκτιά με την τεράστια κίνηση στους μικρούς της δρόμους για ποιο λόγο δεν θα μπορούσε να μας γαλουχήσει να χρησιμοποιούμε ποδήλατο για τις μετακινήσεις μας. Σίγουρα όσοι έχουν βγει να κάνουν ποδήλατο στην πόλη θα έχουν διαπιστώσει πόσο εχθρικοί είναι οι οδηγοί  απέναντι στους δύστυχους ποδηλάτες που απλά δεν ρυπαίνουν, δεν καταναλώνουν ενέργεια, γυμνάζονται και απολαμβάνουν την πόλη. Σκεφτείτε επίσης πόσο επικίνδυνη είναι η εγκατεστημένη αγκυλωμένη νοοτροπία κατά του ποδήλατου όταν ένας γονιός πάρει το παιδί του για ποδηλατάδα. Σκεφτείτε μια πόλη, όπως εκείνες της Δανίας, όπου το ποδήλατο θα κυριαρχούσε στη Χαλκίδα, σκεφτείτε τις διαδρομές δίπλα στη θάλασσα και σκεφτείτε μια πόλη που δεν χρειάζεται να ψάξεις για παρκινγκ, με καθαρή ατμόσφαιρα. Ουτοπία και αυτό; Μάλλον.

Ίσως το μεγαλύτερο πρόβλημα της πόλης να είναι ότι δεν είναι πια ελκυστική για νέους και ειδικά για νέους επιστήμονες. Τα παιδιά φεύγουν για να σπουδάσουν, τα επιστημονικά μυαλά απομακρύνονται από τη Χαλκίδα και δυστυχώς δεν επιστρέφουν, καθώς η πόλη είναι δύσκολο να παράγει δουλειές που να ικανοποιούν τα νεαρότερα μέλη της Χαλκίδας με ακαδημαϊκό υπόβαθρο.  Μια πόλη για νέους ίσως είναι μια ουτοπία, αλλά σίγουρα είναι και το έναυσμα ώστε η οποιαδήποτε ουτοπία να ενταχθεί στα οράματα και τον ενθουσιασμό του νεαρότερου πληθυσμού και να αποκτήσει σάρκα και οστά.

Αυτό λοιπόν είναι το έλλειμμα όλων των ανθρώπων που ασχολούνται με τα κοινά και επιδιώκουν την ψήφο μας στις επερχόμενες δημοτικές εκλογές, η απουσία οράματος που να ξεκινά από την εξέγερση μιας ουτοπικής σκέψης που θα μετασχηματίσει τη συμβατότητα και την επανάληψη και θα οδηγήσει στην εκ των θεμελίων αλλαγή.

«Δεν υπάρχουν κανόνες αρχιτεκτονικής για ένα κάστρο στα σύννεφα». Τζ. Κ.Τσέστερτον, 1874–1936, Άγγλος συγγραφέας & κριτικός.