Η Κλινική Αξία της Λιποπρωτεΐνης(a) [Lp(a)] και η Αναγκαιότητα του Προσυμπτωματικού Ελέγχου

| Αφιέρωμα Υγεία 2025 |

Ο καρδιολόγος Προκόπης Στρουμπούλης γράφει για την λιποπρωτεΐνη(a) [Lp(a)] η οποία αποτελεί έναν ανεξάρτητο και γενετικά καθοριζόμενο παράγοντα κινδύνου για καρδιαγγειακή νόσο, ενώ μας περιγράφει τη σημασία του προσυμπτωματικού ελέγχου των επιπέδων της Lp(a), όπως και τις θεραπευτικές προοπτικές.

Εισαγωγή

Η καρδιαγγειακή νόσος αποτελεί την κύρια αιτία θνησιμότητας παγκοσμίως. Παρά τη σημαντική πρόοδο στη διαχείριση των παραδοσιακών παραγόντων κινδύνου (LDL-C, αρτηριακή υπέρταση, σακχαρώδης διαβήτης), εξακολουθούν να καταγράφονται καρδιαγγειακά συμβάματα σε ασθενείς με φαινομενικά καλά ελεγχόμενο προφίλ. Στο πλαίσιο αυτό, η Lp(a) αναγνωρίζεται ως ένας σημαντικός, αλλά συχνά παραγνωρισμένος παράγοντας κινδύνου.

Η λιποπρωτεΐνη(a) [Lp(a)] αποτελεί έναν ανεξάρτητο και γενετικά καθοριζόμενο παράγοντα κινδύνου για καρδιαγγειακή νόσο. Ο προσυμπτωματικός έλεγχος των επιπέδων της Lp(a) κερδίζει έδαφος ως χρήσιμο εργαλείο για τον εντοπισμό ασθενών με υψηλό κίνδυνο για αθηροσκληρωτικά συμβάματα και στένωση της αορτικής βαλβίδας. Παρά την έλλειψη καθιερωμένων θεραπειών, η παρουσία νέων φαρμακολογικών στόχων καθιστά την έγκαιρη διάγνωση ακόμα πιο σημαντική. Σκοπός αυτής της ανασκόπησης είναι η συνοπτική παρουσίαση των βιολογικών χαρακτηριστικών της Lp(a), της επιδημιολογίας της, της σχέσης της με καρδιαγγειακή νοσηρότητα και των δεδομένων που υποστηρίζουν τον προσυμπτωματικό έλεγχο.

Βιολογικά Χαρακτηριστικά της Lp(a)

Η Lp(a) αποτελείται από ένα σωματίδιο LDL συνδεδεμένο ομοιοπολικά με την απολιποπρωτεΐνη(a). Η απολιποπρωτεΐνη(a) παρουσιάζει δομική ομοιότητα με το πλασμινογόνο, γεγονός που προσδίδει στη Lp(a) θρομβογόνες ιδιότητες. Η συγκέντρωσή της στο πλάσμα είναι σχεδόν αποκλειστικά γενετικά καθοριζόμενη και δεν επηρεάζεται ουσιαστικά από τη διατροφή ή την άσκηση.

Επιδημιολογία και Καρδιαγγειακός Κίνδυνος

Τα αυξημένα επίπεδα Lp(a) (>50 mg/dL ή >125 nmol/L) συσχετίζονται με:

• 2-3 φορές αυξημένο κίνδυνο εμφράγματος του μυοκαρδίου
• Αυξημένο κίνδυνο για ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο
• Ανεξάρτητο κίνδυνο για στένωση της αορτικής βαλβίδας

Μετα-αναλύσεις έχουν επιβεβαιώσει τη δοσο-εξαρτώμενη σχέση μεταξύ Lp(a) και ASCVD (αθηροσκληρωτικός καρδιαγγειακός κίνδυνος), ανεξαρτήτως άλλων παραγόντων.

Πίνακας: Συσχέτιση επιπέδων Lp(a) με καρδιαγγειακό κίνδυνοΚατευθυντήριες Οδηγίες και Συστάσεις

Η Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρεία (ESC) και η American Heart Association (AHA) συνιστούν τη μέτρηση της Lp(a) τουλάχιστον μία φορά στη ζωή, ιδίως:

• Σε άτομα με θετικό οικογενειακό ιστορικό πρόωρης καρδιαγγειακής νόσου
• Σε ασθενείς με πρόωρη ή επαναλαμβανόμενη καρδιαγγειακή νόσο
• Σε περιπτώσεις οικογενούς υπερχοληστερολαιμίας

Πίνακας : Κατευθυντήριες οδηγίες για έλεγχο Lp(a)

•  Θεραπευτικές Προοπτικές

Αν και προς το παρόν δεν υπάρχουν εγκεκριμένες θεραπείες ειδικά για μείωση της Lp(a), η έρευνα είναι εντατική:

• Antisense oligonucleotides (π.χ. pelacarsen): μειώνουν >80% τη Lp(a) σε κλινικές δοκιμές
• siRNA (π.χ. olpasiran): εντυπωσιακή μείωση σε πρώιμες φάσεις
• Οι στατίνες δεν επηρεάζουν θετικά τη Lp(a) και μπορεί να την αυξήσουν ελαφρώς
• Οι αναστολείς PCSK9 μειώνουν την Lp(a) κατά 20–30%

Ο προσυμπτωματικός έλεγχος της Lp(a) παρέχει σημαντική πληροφορία για την εκτίμηση κινδύνου, ιδίως σε περιπτώσεις όπου οι παραδοσιακοί δείκτες αποτυγχάνουν. Παρά την απουσία καθιερωμένης θεραπείας, η γνώση των επιπέδων Lp(a) μπορεί να οδηγήσει σε πιο επιθετική αντιμετώπιση άλλων παραγόντων κινδύνου, ενώ οι νέες θεραπείες θα καταστήσουν τον έλεγχο ακόμα πιο σημαντικό στο μέλλον.

•  Συμπεράσματα

Η Lp(a) αποτελεί έναν ισχυρό, γενετικά καθοριζόμενο δείκτη καρδιαγγειακού κινδύνου. Η ευρεία καθιέρωση του προσυμπτωματικού ελέγχου θα μπορούσε να βελτιώσει τη στρατηγική πρόληψης και την εξατομικευμένη ιατρική. Η ένταξη της Lp(a) στην κλινική πράξη είναι ζήτημα χρόνου, καθώς οι θεραπευτικές επιλογές πλησιάζουν.

• Βιβλιογραφία  

1. Tsimikas S, et al. Lipoprotein(a): Pathophysiology, Genetics, and Clinical Importance. J Am Coll Cardiol. 2018.
2. Nordestgaard BG, et al. Lipoprotein(a) as a cardiovascular risk factor: Current status. Eur Heart J. 2010.
3. Virani SS, et al. Lipoprotein(a): A story of ignorance to enlightenment. J Am Coll Cardiol. 2020.
4. European Society of Cardiology Guidelines on Dyslipidaemias, 2021.
5. Bittner VA, et al. Antisense oligonucleotide to Lp(a) – Pelacarsen: Emerging therapy. N Engl J Med. 2023.