Η ελευθερία θέλει τέχνη, και η τέχνη ελευθερία

Γράφει ο Γιώργος Θεοφίλης

Ο Αντώνης Καραγιάννης έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του, στη Χαλκίδα, μαζί με την πολυαγαπημένη του σύζυγο Ελένη Αλατά. Κάνοντας εκθέσεις σε μητροπόλεις του κόσμου, τίμησε την πόλη της Χαλκίδας με την οποία συνέδεσε το όνομά το. Το Ghetto Magazine φωτίζει με αυτό το κείμενο κάποια στοιχεία του βίου και της προσωπικότητάς του.

«Θέλει αρετήν και τόλμην η ελευθερία», η πασίγνωστη ρήση του Κάλβου. Μια φράση που τη διδασκόμαστε και τη διδάσκουμε αλλά πολύ λίγο τη βιώνουμε. Η ελευθερία ίσως είναι κάτι περισσότερο, ένα ηδονικό βίωμα, μια ασίγαστη λαχτάρα για αληθινή ζωή.

Ο Αντώνης Καραγιάννης ήταν υπέρμαχος της ελευθερίας. Άλλωστε φυλακίστηκε για αυτήν, τα επάρατα και δύσκολα χρόνια της χούντας των συνταγματαρχών. Το ερώτημα ή καλύτερα το δίλημμα που ανακύπτει είναι αν φυλακίστηκε για την ελευθερία του ή για την τέχνη του. Αναλογικά γεννιέται και η απορία αν η τέχνη και η ελευθερία μπορούν να φυλακιστούν.

Ένας καλλιτέχνης με οράματα, πάθος και αδαμάντινο χαρακτήρα είναι αδύνατο να αισθανθεί φυλακισμένος. Σκαλίζεις, ζωγραφίζεις, απαγγέλεις συνεπώς δημιουργείς. Η φυλακή σημαίνει να απέχεις από τα όνειρά σου για τη ζωή, να απουσιάζει η ομορφιά του να εισπνέεις την μυρωδάτη ευωδία της Μητέρας Φύσης, να δηλώνεις παραίτηση από την αδιάκοπη έμπνευση της ίδιας της ύπαρξης. Φυσικά ανελευθερία υφίσταται όταν σταματάς να δοξάζεις το Θεό με το θνητό τρόπο που σου έμαθαν από παιδί, κι όταν παύεις να αισθάνεσαι ο ίδιος το θαύμα του να είσαι Θεός.

Στην εκκλησία της Αγίας Κιουράς ή της Αγίας Ματρώνας, εκτός από την αρχοντοπούλα της Χίου που έγινε μοναχή σε αυτήν την υπέροχη τοποθεσία του κόλπου του Παρθενίου στο νησί της Λέρου, ως εξόριστος ο Αντώνης Καραγιάννης, είχε υπέροχη παρέα. Επιστήμονες, βουλευτές, διανοούμενοι, στελέχη της αριστεράς και άλλων πολιτικών χώρων, ανάμεσα τους ο Γιάννης Ρίτσος και ο Μανώλης Γλέζος αλλά και οι ζωγράφοι, Τάκης Τζανετέας και Κυριάκος Τσακίρης, με τους οποίους αποφάσισε να επισκευάσει την ιστορικής μνήμης ομώνυμη εκκλησία. Η ανένταχτη και δημοκρατικά πομπώδης αυτή συντροφιά ήταν η ίδια η Παναγιά που φώτιζε τους σοβάδες της αγιογράφησης της Αγιά Κιουράς και άστραφτε το φωτοστέφανό της στο κέντρο κράτησης στο Λακκί. Εκεί, στους στρατώνες που έχτισαν οι Ιταλοί και μετέτρεψαν σε φυλακή οι χουντικοί, ο δημιουργικός οίστρος όλων αυτών των καλλιτεχνών απλά αντανακλούσε ελευθερία, και ναι γιατί όχι και ακόρεστη ευτυχία.

Η Τέχνη όλων τους αποτέλεσε το εφαλτήριο της ανασυγκρότησης του ελληνικού λαού και ενέπνευσε τους αγώνες των συνειδητοποιημένων για την επανάκτηση της δημοκρατίας, συνώνυμης και ιστορικά αναφερόμενης του τόπου και της φυλής που την εφηύρε.  Ο ασβέστης που στρώθηκε με περισσή έπαρση και κομπορρημοσύνη από τους φανατικούς δεν μπόρεσε να ανασκευάσει την ιστορική μνήμη. Γιατί η μνήμη στα χρόνια του αλληλοσπαραγμού και της αλληλοεξόντωσης είναι η γοητεία της Τέχνης. Και η Αγιά Κιουρά ήθελε τα κλίτη της να είναι ζωγραφισμένα από εικαστικούς που έχουν γνωρίζει πόνο, μίσος και φθόνο αλλά και να είναι λαξευμένα από ανθρώπους με σφυρηλατημένη ακεραιότητα και πανανθρώπινη ηθική. Αυτούς που ζωγραφίζουν και από τέχνη και από ελευθερία, χωρίς να ξεχνούν ιδέες και ιδανικά.

Αυτός ήταν ο Αντώνης Καραγιάννης, ένας τεχνίτης της ελευθερίας, ένας ελεύθερος της τέχνης. Μας άφησε πολλά, υπέροχους πίνακες για να ρουφάμε το μεδούλι της ζωής, αγιογραφίες στο εκκλησάκι της Αγίας Ματρώνας – Κιουράς για να μη λησμονάμε την ιστορία, αλλά περισσότερο μας άφησε το πινέλο του να μας οδηγεί στο δύσβατο δρόμο της εθνικής υπερηφάνειας και της ιδεολογικής αξιοπρέπειας και του συνεχούς επαναπροσδιορισμού της διηνεκούς αξίας της ελευθερίας.

«Είναι απίστευτο τι μπορεί να κάνει μια αχτίδα ήλιου στην ψυχή σου», αναφώνησε ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι. Αυτήν την ηλιόλουστη αίσθηση της ελευθερίας της τέχνης και της τέχνης της ελευθερίας του Αντώνη Καραγιάννη, ας φυλάξουμε στις ψυχές μας. Κι ας συνεχίσουμε να ονειρευόμαστε την ομορφιά στο μέσα και στο έξω μας!

 

Πηγή: http://sotirislambrou.blogspot.com/2019/12/blog-post_7.html