Έχει η Χαλκίδα καταφύγια πολέμου; Μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε;

Όσο ο πόλεμος μαίνεται στην Ουκρανία εδώ και μέρες, σίγουρα και εσύ που έχεις ανοίξει τώρα αυτό το άρθρο και το διαβάζεις, αναρωτήθηκες αν υπάρχουν καταφύγια για περιπτώσεις πολέμου στη Χαλκίδα και πού ακριβώς βρίσκονται. Μην ντρέπεσαι να το παραδεχτείς. Και εμείς με το ίδιο άγχος ξεκινήσαμε να κάνουμε την έρευνα και να πως δημιουργήθηκε το συγκεκριμένο άρθρο. Αντί λοιπόν, να ψάχνουμε προορισμούς και ξενοδοείχα ώστε να ξεκινήσουμε να κανονίζουμε τις καλοκαιρινές μας διακοπές, η αναζήτηση που κάνουμε αυτή την περίοδο στο google είναι η εξής: “Καταφύγια Χαλκίδα”. Δεν θέλουμε να γίνουμε Στέφανος Χίος κινδυνολόγοι, αλλά καλό είναι να γνωρίζετε μερικά πραγματάκια, αχρείαστα να είναι.

Πράγματι, υπάρχουν καταφύγια σε διάφορες πόλεις της χώρα. Συγκεκριμένα, στην Αττική υπάρχουν αρκετά υπόγεια αντιαεροπορικά καταφύγια της εποχής του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου.

Στη Χαλκίδα δεν κατασκευάστηκαν καταφύγια πολέμου, όμως υπάρχουν κατακόμβες. Κατακόμβες στην πόλη της Χαλκίδας θα βρούμε στον Αϊ-Γιάννη στο παλιό νεκροταφείο, και από εκεί καταλήγει στην Αγία Παρασκευή και στον Άγιο Δημήτριο. Το μήκος φθάνει τα 700 μ. με εμφανή ημερομηνία το 1770, για την οποία θεωρείται πως ήταν τάφος Λατίνων ευγενών. Οι κατακόμβες κατά καιρούς χρησιμοποιούνται ανάλογα με τις εθνικές ανάγκες, όπως έγιναν και το 1943 καταφύγια κατά των Κατοχικών Δυνάμεων των Γερμανών. Για τις κατακόμβες της Χαλκίδας δεν υπάρχει κανένα ενδιαφέρον από τις τοπικές αρχές και προφανώς είναι παρατημένα. Αν είχαν συντηρηθεί καταλλήλως η χρήση τους για προστασία από βομβαρδισμούς σε μια κατάσταση πολέμου θα ήταν πολύ σημαντική για τους κατοίκους της πόλης. Και εάν αναλογιστούμε το μήκος και το μέγεθός τους, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν από έναν αρκετά σημαντικό αριθμό ανθρώπων.

Η ιστορία των πολεμικών καταφύγιων στην Ελλάδα

Αφετηρία για την κατασκευή καταφυγίων στην ελληνική πρωτεύουσα αποτέλεσε η περίοδος του Ιωάννη Μεταξά (1936-1940), ο οποίος αντιλήφθηκε μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο ότι το αεροπλάνο θα κυριαρχούσε στο εξής στις πολεμικές συγκρούσεις, πολλαπλασιάζοντας τον κίνδυνο για τον άμαχο πληθυσμό. Λαμβάνοντας μάλιστα υπόψη ότι οι αεροπορικοί βομβαρδισμοί εκείνη την περίοδο ακολουθούσαν την τακτική του carpet bombing, δηλαδή πολλά βλήματα έπλητταν τυφλά τον ίδιο στόχο από διαφορετικές γωνίες (σε αντίθεση με τα βλήματα ακριβείας σήμερα), οι ανθρώπινες απώλειες καθίσταντο ακόμη μεγαλύτερες, αυξάνοντας την ανάγκη αεράμυνας στα μεγάλα αστικά κέντρα.

Ο Ιωάννης Μεταξάς δεν στηρίχθηκε μόνο στην κατασκευή ορισμένων χώρων που θα λειτουργούσαν ως καταφύγια, αλλά εισήγαγε ένα οργανωμένο σύστημα Πολιτικής Προστασίας, το οποίο προέβλεπε εκπαίδευση των πολιτών για τις έκτακτες συνθήκες, αλλά και την κατασκευή όσο το δυνατόν περισσότερων αντιαεροπορικών καταφυγίων, υποχρεώνοντας -με αναγκαστικό νόμο- κάθε νεόδμητη πολυκατοικία άνω των 3 ορόφων να διαθέτει από ένα, η ανέγερση του οποίου συνοδευόταν από αυστηρές προδιαγραφές. Για το λόγο αυτό, τα σχέδια ανέγερσης των πολυκατοικιών περνούσαν πρώτα από έγκριση της Αεράμυνας (ως προϋπόθεση έγκρισης οικοδομικής άδειας) και κατόπιν της Πολεοδομίας, σε μια προσπάθεια να εξασφαλιστούν όσο το δυνατόν περισσότεροι χώροι προστασίας στον αστικό ιστό της Αθήνας, οι οποίοι θα διέθεταν αρκετές διόδους του αέρα, κλιμακοστάσια, αλλά και μεταλλική θωράκιση στα σημεία εισόδου/ εξόδου.
Advertisement

Τα είδη των καταφυγίων διέφεραν βέβαια μεταξύ τους. Στην περίπτωση των καταφυγίων σε κατοικίες, αναπτύχθηκαν είτε στοές μερικών μέτρων ή θάλαμοι κάποιων τετραγωνικών (3τμ αντιστοιχούσαν κατ’ άτομο), αλλά δεν έλειπαν και οργανωμένα καταφύγια που αναπτύχθηκαν σε εκατοντάδες τετραγωνικά μέτρα, διαθέτοντας δεξαμενές νερού, ηλεκτροφωτισμό, χώρους υγιεινής και πολλαπλούς θαλάμους.

Μερικά καταφύγια στην Αθήνα αναπτύχθηκαν και στη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής, τα οποία είχαν ενταχθεί μέχρι και τη δεκαετία του ’70 στις υποδομές αεράμυνας της Αθήνας, ενώ πληροφορίες θέλουν ορισμένα καταφύγια να αναπτύσσονται και στην περίοδο του Ψυχρού Πολέμου. Αποτέλεσμα όλης αυτής της προετοιμασίας, ήταν η Αθήνα να διαθέτει πληθώρα καταφυγίων, ιδιωτικά ή δημόσια, στρατιωτικά ή αστικά. Μάλιστα, το σχέδιο Μεταξά προέβλεπε τη δημιουργία και δημόσιων καταφυγίων, σε εργοστάσια, διυλιστήρια, λιμάνια, βιομηχανίες, σιδηροδρομικούς σταθμούς και κυβερνητικά κτίρια σε κεντρικά σημεία της Αθήνας, ώστε την περίοδο 1936-1940 τα δημόσια καταφύγια στην πρωτεύουσα να ανέρχονται τουλάχιστον σε 400, ικανά να φιλοξενήσουν 30-40.000 άτομα. Παράλληλα, 5.000 περίπου καταφύγια αναπτύχθηκαν την ίδια περίοδο σε ιδιωτικές εγκαταστάσεις, ορισμένα εκ των οποίων φτάνουν μέχρι τις μέρες μας.

 

*Φωτογραφία αρχείου