Εικαστική ροζ σημαία ή ροζ ηθική της κοινωνίας;

«Μια ένοχη συνείδηση έχει ανάγκη να εξομολογηθεί. Ένα έργο τέχνης είναι μια εξομολόγηση».

Αλμπέρ Καμύ, Γάλλος συγγραφέας, Νόμπελ 1957

Τα έργο “Flag” αποσύρθηκε από την περίοπτη έκθεση του Γενικού Προξενείου με απόφαση του Έλληνα υπουργού εξωτερικών κ. Γεραπετρίτη, ενώ το “Neighborhood Guilt” κατέβηκε λόγω και των ανησυχιών της Εικαστικού Γεωργίας Λαλέ για την ασφάλειά του.

Το έργο “Neighborhood Guilt” έχει 22 σπίτια. Το καθένα για κάθε θύμα γυναικοκτονίας στην Ελλάδα το 2022. Κάθε σπίτι έχει σημειώσεις με τα ονόματα, την ηλικία και την τοποθεσία τους και την ημερομηνία θανάτου.

Και τα δύο έργα είναι φτιαγμένα από σεντόνια που δώρισαν γυναίκες που ζουν στην Ελλάδα, με την προϋπόθεση ότι τα χρησιμοποίησαν για να ξεκουράσουν το σώμα τους και να ονειρευτούν έναν κόσμο όπου όλοι θα μπορούν να ζουν με ασφάλεια .

Με αυτόν τον τρόπο η τέχνη, στην ελεύθερη έκφρασή της, προσπαθεί να ευαισθητοποιήσει σε μια άλλη γωνιά του πλανήτη τη Νέα Υόρκη από μια εικαστικό, η οποία ζει ως μετανάστρια σε ένα διαφορετικό καλλιτεχνικό περιβάλλον, χωρίς όμως να ξεχνά τον τόπο στον οποίο σπούδασε και δημιούργησε αναπαραστάσεις.

Η περιπέτεια των δύο εικαστικών έργων αναπαράγει ένα διάλογο στην υγιή πνευματικά μερίδα της κοινωνίας για την εγγενή υπόσταση και λειτουργία της τέχνης, όπως και υποσκάπτει αντιδράσεις από το τμήμα εκείνο της κοινωνίας με αρτηριοσκληρωτικές νοοτροπίες και επικίνδυνες αγκυλώσεις.

Το πρώτο ερώτημα που ανακύπτει είναι αν το σύμβολο μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην τέχνη. Η ελληνική σημαία στην οποία ενσωματώνεται το αφήγημα του ελληνικού έθνους αποτελεί ένα σύμβολο με ισχυρή σημειωτική και παρελθοντική ανάμνηση. Η ισχύς του όμως στην καλλιτεχνική δημιουργία συνιστά έναν καμβά πάνω στο οποίο ο καλλιτέχνης μπορεί να στηλιτεύσει τα κακώς κείμενα μιας κοινωνίας, τα οποία αναδύονται στη επιφάνεια και να ευαισθητοποιήσει προβάλλοντας θέματα που ανακύπτουν στη μοντέρνα εκδοχή της κοινωνικής ομάδας, που μεταπλάθεται και μεταμορφώνεται.

Το δεύτερο ερώτημα που προβάλλεται μέσα από αυτήν τον ακόρεστη αντιμαχία για τη φύση των δύο έργων είναι τα όρια της τέχνης. Αν η κοινωνία έχει όρια, τα οποία βασίζονται στις επιταγές του παρελθόντος, τα στερεότυπα και την απουσία συλλογής μηνυμάτων, η τέχνη οφείλει να ξεπερνά τις συμβατότητες και να κατακρίνει. Κι ο τρόπος της χρειάζεται να αφουγκράζεται το χυδαίο, το άξεστο και το υποκριτικό και να το εμπαίζει με περισσή καλλιτεχνική παρρησία και ρώμη.

Το τρίτο ερώτημα που πραγματικά τρομάζει είναι η ελευθερία της έκφρασης και ο τρόπος με τον οποίο μετουσιώνεται σε κριτική των προβλημάτων της εθνικής κοινωνίας και της ανθρωπότητας. Ο πραγματικός φόβος της διαχείρισης των συγκεκριμένων δύο δημιουργημάτων αποτελεί και μια φενάκη για τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την ενδοοικογενειακή βία, τη γυναικοκτονία και την ίδια τη γυναίκα. Σε έναν πολιτικό πατριαρχικό κόσμο ανδρών, Έλληνας υπουργός και πρόεδρος της Νίκης, αποφάσισαν να αποσύρουν μια καλλιτεχνική κατακραυγή γυναίκας για τον κόσμο των γυναικών. Μια εικαστικός μίλησε σε μια άλλη γλώσσα στο φαλλοκρατικό σύστημα και κατακρημνίστηκε η γυναικεία φωνή της, η γυναικεία αισθητική της, η γυναικεία αποστροφή της.

Στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, είχαμε ένα μάθημα που ονομαζόταν Γλώσσα και Επικοινωνία, και η εξαιρετική καθηγήτρια μας υπερτόνιζε την αξία της παροιμίας «η γλώσσα κόκκαλα δεν έχει και κόκκαλα τσακίζει». Στην περίπτωση της πρωτοπόρου εικαστικού Γεωργίας Λαλέ, θα μπορούσαμε να παραφράσουμε τη συγκεκριμένη παροιμία ως «η Τέχνη κόκκαλα δεν έχει και κόκκαλα τσακίζει».

Άλλωστε όπως λέει και ο Νίτσε: «η αλήθεια είναι άσχημη. Και έχουμε την τέχνη για να μη μας σκοτώσει η αλήθεια». Και φυσικά στη συγκεκριμένη περίπτωση η Αλήθεια είναι ροζ.