Μιλήσαμε με τον ψυχίατρο Νίκο Παπαμιχαήλ, για την ψυχική μας υγεία εν μέσω πανδημίας

Τα άτομα με ψυχιατρικά προβλήματα αποτελούν ευπαθείς ομάδες στη μάχη κατά του κορονοϊού;

Από αναλύσεις των δεδομένων σε ασθενείς με νόσο COVID 2019 έως τώρα η ευπάθεια καθορίζεται κυρίως από την ηλικία(όσο μεγαλύτερη είναι) και από συνυπάρχουσες νόσους. Η ψυχική νόσος δεν φαίνεται να είναι ανεξάρτητος παράγοντας κινδύνου. Από την άλλη σε αρκετές ψυχικές ασθένειες υπάρχουν συχνά και άλλες παθήσεις(Όπως μεταβολικό σύνδρομο) λόγο γενετικών, περιβαλλοντικών και ψυχολογικών παραγόντων(χρόνιο στρές, μειωμένο κίνητρο για αυτοφροντίδα), που αυξάνουν την ευπάθεια.

Βασικό χαρακτηριστικό στη μάχη κατά του κορονοϊού είναι τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης (απαραίτητα αλλά όχι ευχάριστα) και η έγκυρη ενημέρωση των πολιτών από επίσημες ή μη πηγές. Πολλές από αυτές τις πληροφορίες είναι αντιφατικές, καθώς τα δεδομένα αλλάζουν συνεχώς, και συναισθηματικά φορτισμένες που προκαλούν άγχος, σύγχυση, απόγνωση, θυμό, θλίψη και ενοχές αφού το μεγαλύτερο μέρος των μέτρων αντιμετώπισης αφορούν τις ατομικές μας συνήθειες που δύσκολα αλλάζουν.

Το αποτέλεσμα μπορεί να είναι επιδείνωση ή υποτροπή ψυχικών διαταραχών που προϋπήρχαν. Ασθενείς με αγχώδεις διαταραχές, με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, με υποχονδριακές ιδέες θα έχουν ένταση των συμπτωμάτων. Συμπτώματα κατάθλιψης με διαταραχές ύπνου και όρεξης γίνονται συχνότερα. Η μοναξιά εντείνεται λόγω των μέτρων περιορισμού. Βασικό αίτιο επιδείνωσης όλων των διαταραχών είναι το αίσθημα άγχους και ανησυχίας που μπορεί να προκαλέσει το υπερβολικό στρες.

Τα άτομα που ακολουθούν κάποια φαρμακευτική αγωγή για θεραπεία από κατάθλιψη, φοβικό άγχος και νοσήσουν από κορονοϊό μπορούν να συνεχίσουν την αγωγή τους;

Όπως έγινε γνωστό η νόσος COVID 19 έχει μεγάλη διαφοροποίηση στην ένταση: από ασυμπτωματική, ήπια, μέτρια, βαριά μορφή και στα συμπτώματα που μπορούν να μοιάζουν με αυτά του κοινού κρυολογήματος, της γρίπης ή και της πνευμονίας. Μεγάλο ποσοστό ανθρώπων μπορεί να περάσουν τη νόσο χωρίς να το μάθουν(δεν θα γίνει διαγνωστικός έλεγχος ή νοσηλεία). Όσοι χρειαστούν νοσηλεία θα έχουν επαφή με τον θεράποντα ιατρό που θα τους καθοδηγήσει.
Σε περίπτωση υψηλού πυρετού ίσως διακοπούν φάρμακα που επηρεάζουν τη θερμορύθμιση του σώματος περιφερικά(εφίδρωση, αγγειοδιαστολή) και κεντρικά(υποθάλαμος) όπως τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά και αντιψυχωσικά. Τα περισσότερα ψυχιατρικά φάρμακα δεν συνίσταται να διακόπτονται απότομα και χωρίς οδηγία από τον ψυχίατρο. Ορισμένα φάρμακα(αγχολυτικά) είναι επικίνδυνο να διακοπούν αιφνίδια αφού αυτό μπορεί να οδηγήσει σε σύγχυση, κρίση επιληψίας και κώμα.

Τι είδους ψυχολογική και ψυχιατρική υποστήριξη χρειάζεται η κοινωνία και το άτομο για την καταπολέμηση του κορονοϊού; Ενδείκνυται κάποια φαρμακευτική αγωγή;

Οι ιδιαίτερες συνθήκες που έχουν δημιουργηθεί για την αντιμετώπιση της πανδημίας προκάλεσαν την απομάκρυνση του ιατρού από τον ασθενή μία περίοδο που εντείνεται η ανασφάλεια, κυρίως σε ειδικότητες και δομές που δεν υποστηρίζονται από την τηλεϊατρική.

Σε επίπεδο ατόμου η δυνατότητα επικοινωνίας με τον θεραπευτή είναι βασική. Βοηθάει ιδιαίτερα όταν ο ίδιος ο ασθενής ή και το περιβάλλον του έχουν εκπαιδευτεί σχετικά με την ψυχική νόσο έτσι ώστε να γνωρίζουν τα πρόδρομα συμπτώματα μίας υποτροπής και τους παράγοντες πρόκλησης της. Ελάττωση του συναισθηματικού φορτίου της οικογένειας και βελτίωση της επικοινωνίας.

Φαρμακευτική αγωγή συνίσταται μόνο μετά από ιατρική εξέταση και αξιολόγηση και εφόσον άλλες προσεγγίσεις δεν έχουν αποτέλεσμα.

Οδηγίες μη φαρμακευτικής διαχείρισης περιλαμβάνουν:

1.Επικοινωνία με ανθρώπους που εμπιστευόμαστε, επικοινωνία με φίλους και την οικογένεια.
2.Διατηρήστε έναν υγιή τρόπο ζωής με κατάλληλη διατροφή, άσκηση, και διατήρηση κοινωνικών επαφών μέσω κοινωνικών δικτύων και τηλεφώνου.
3.Αποφυγή χρήσης αλκοόλ, τσιγάρου ή ναρκωτικών ουσιών για τη διαχείριση συναισθημάτων.
4.Εάν έχετε έντονη ανησυχία ή δυσφορία μιλήστε με έναν επαγγελματία υγείας ή κάποιον που εμπιστεύεστε.
5.Προγραμματίστε που θα πάτε να ζητήσετε βοήθεια για παθολογικά ή ψυχολογικά θέματα αν χρειαστεί.
6.Εννημερωθήτε από αξιόπιστες πήγες(ΕΟΔΥ) σχετικά με το ρίσκο και τα μέτρα προφύλαξης που πρέπει να λάβετε.
7.Ελλατώστε το χρόνο που περνάτε για ενημέρωση από τα Μ.Μ.Ε.
8.Χρησιμοποιήστε δεξιότητες που σας βοήθησαν και στο παρελθόν κατά τη διάρκεια στιγμών κρίσης.

Τα μέσα μαζικής επικοινωνίας μπορούν να επηρεάσουν την ψυχική υγεία θετικά ή αρνητικά;

Ο συνδυασμός μεγάλο χρόνου παραμονής στο σπίτι και η ανάγκη για διαρκή ενημέρωση και επικοινωνία στα πλαίσια της παγκόσμιας κρίσης υγείας αυξάνουν την επίδραση των Μ.Μ.Ε. στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε,κατανοούμε και διαχειριζόμαστε την κατάσταση.

Η πληροφόρηση και η διαφάνεια είναι ευεργετικές. Για παράδειγμα δεν δίνουν τη δυνατότητα σε μία χώρα να αποκρύψει μία παγκόσμια κρίση όπως έγινε με το Chernobyl το 1986 αλλά και τώρα σε μικρότερο βαθμό. Επίσης βασικό είναι το ότι μαθαίνουμε πώς αντιμετωπίζεται σε άλλες χώρες, κάτι που μας βοηθάει να αποδεχθούμε δραστικά και αποτελεσματικά μέτρα προστασίας παρά τη δυσαρέσκειά μας.

Από την άλλη στη συγκεκριμένη πανδημία ο πανικός σε σχέση με παλαιότερες(γρίπη 1968) είναι πολύ εντονότερος όπως φαίνεται και από τις υπερβολικές αγορές καθημερινών βασικών αγαθών. Η υπερπληροφόρηση και παραπληροφόρηση μπορεί να οδηγήσουν σε αυτό.

Μία εικόνα από άδεια ράφια, είναι αρκετή για να στείλει πολλούς από εμάς στο σούπερμάρκετ. Αυτό μπορεί να έχει πρακτικό όφελος, όπως λιγότερο συχνές επισκέψεις σε χώρους με συγχρωτισμό και επάρκεια αγαθών σε περίπτωση καραντίνας(εθελοντική παραμονή εντός σπιτιού από επιβεβαιωμένο κρούσμα). Από την άλλη όλο και περισσότεροι δήμοι προσφέρουν προγράμματα βοήθειας στο σπίτι.

Μεγάλη σημασία έχει φυσικά ο τρόπος που παρουσιάζεται μια είδηση, διατυπώσεις όπως: «Φονικός ιός», «Ύποπτο κρούσμα», «Πόλεμος», έχουν έντονο συναισθηματικό φορτίο και επιτείνουν το άγχος και το στίγμα γύρω από την νόσο.

Τα Μ.Μ.Ε. εστιάζουν σε χώρες που η κατάσταση είναι πολύ άσχημη(Ιταλία) και όχι σε χώρες που το ξεπέρασαν με επιτυχία(Κίνα). Το ίδιο και ανεξάρτητοι επιστήμονες ή γενικά χρήστες κοινωνικών δικτύων. Το να προσπαθείς να πείσεις για οτιδήποτε χρησιμοποιώντας φόβο δημιουργεί φοβίες και πανικό αν δεν συνοδεύεται από σαφείς και ξεκάθαρες οδηγίες αντιμετώπισης.
Συμπερασματικά καλό είναι η ενημέρωση να γίνεται από αξιόπιστες πηγές (όπως επισήμους φορείς), για λίγα λεπτά(10-20) και σε αραιά διαστήματα (2 φορές την ημέρα).

Η κοινωνική αποστασιοποίηση που προβάλετε ως θεμελιώδης τρόπος αντιμετώπισης της πανδημίας μαζί με την αναμενόμενη επιβράδυνση της οικονομίας είναι πιθανό να επιβαρύνουν την ψυχική υγεία;

Όπως προαναφέρθηκε σε περιβάλλον έντονου στρές και άγχους που αυτό δημιουργεί, είναι πιθανό να υποτροπιάσουν ασθενείς με προϋπάρχουσες διαταραχές και ορισμένοι να αναπτύξουν μία νέα διαταραχή.

Ας δούμε αυτά τα μέτρα ως μία θεραπεία απέναντι στην πανδημία, που έχει επιλέξει να εφαρμόσει η πολιτεία για την προστασία μας. Όλες οι θεραπείες έχουν όφελος αλλά και κόστος, στη συγκεκριμένη το όφελος φαίνεται αρκετά μεγαλύτερο από το κόστος. Επίσης το όφελος μας αφορά προσωπικά δηλαδή την υγεία μας ενώ το κόστος (οικονομικό, πολιτικό) αφορά και την πολιτεία που ήδη λαμβάνει μέτρα στήριξης.

Τώρα που η πρόσβαση σε νοσοκομεία και ιδιώτες ιατρούς είναι δυσχερέστερη τι μπορεί να κάνει κάποιος με θέματα ψυχικής υγείας;

Στην ειδικότητα της ψυχιατρικής η τηλεϊατρική είναι εύκολα εφαρμόσιμη από τη στιγμή που η φυσική παρουσία του ασθενούς δεν είναι απόλυτα απαραίτητη. Όσοι συμβουλεύονται ήδη ειδικό μπορούν να επικοινωνούν μέσω τηλεφώνου ή με τηλεδιάσκεψη. Αν κάποιος δεν έχει πρόσβαση σε ειδικό ή δεν έχει απευθυνθεί ποτέ και επιθυμεί τώρα, υπάρχει τηλεφωνική γραμμή βοήθειας από την ψυχιατρική κλινική του Αιγινητείου νοσοκομείου:

Δευτέρα έως Κυριακή στο τηλέφωνο 210 7297 957 από 10.00 π.μ έως 08.00 μ.μ

https://www.uoa.gr/anakoinoseis_kai_ekdiloseis/proboli_anakoinosis/tilefoniki_grammi_psychokoinonikis_ypostirixis_gia_ton_koronoio/?fbclid=IwAR3UHaT1RwaS92DDsr8xmCrZdzMlb2TwiXBNzyyWvQYAF2RwgpR-3JrKo28

Επιπλέον υπάρχει ηλεκτρονική πλατφόρμα ψυχιατρικής βοήθειας μέσω τηλεδιάσκεψης, επίσης δωρεάν , από την Ελληνική ψυχιατρική εταιρία που την βρίσκει κανείς στην ιστοσελίδα της: https://psych.gr/.

Ένα μήνυμα για το σπίτι;

Ενημέρωση(αξιόπιστη, σε μικρές δόσεις).
Λίγη ακόμα υπομονή.
Προστασία(Χέρια/Πλύσιμο, μάσκα).
Ιδιαίτερη προσοχή σε ηλικιωμένους (Αποφυγή επαφής/έκθεσης).
Δραστηριότητες στο σπίτι(Χόμπι/εργασία, διαδικτυακή διασύνδεση).
Αυτοφροντίδα.

Σύντομο βιογραφικό:

Γεννήθηκε στη Χαλκίδα το 1973. Σπούδασε Τεχνολογία Υλικών (BEng. In Materials Science/Imperial College και MSc in Biomedical Materials/QMW college). Σπούδασε Ιατρική στην Αθήνα(ΕΚΠΑ) και ειδικεύτηκε στην ψυχιατρική( Τίτλος ιατρικής ειδικότητας/Γ.Ν.Χανίων και μεταπτυχιακός τίτλος σπουδών/PGDip. In Psychiatry, E-learning, Cardiff University). Παρακολουθεί εκπαιδευτικά σεμινάρια του Αιγινητείου νοσοκομείου(Έγκαιρη παρέμβαση στην ψύχωση και Ψυχοεκπαίδευση). Είναι μέλος της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας και εργάζεται ως ιδιώτης ψυχίατρος στη Χαλκίδα.