Ο Αγιασμός των Θεοφανείων και η στενότητα των υδάτινων πόρων

Γράφει ο Γιώργος Θεοφίλης

Τα Θεοφάνεια ή Θεοφάνια ή γιορτή των Επιφανείων ή Αγίων Φώτων είναι μια από τις δεσποτικές γιορτές του Χριστού μέσα στο λειτουργικό πλαίσιο της Ορθόδοξης Εκκλησίας, που γιορτάζεται στις 6 Ιανουαρίου. Είναι η τρίτη και τελευταία γιορτή του Δωδεκαημέρου των γιορτών των Χριστουγέννων. Η γιορτή αυτή είναι η αρχαιότερη μετά το Πάσχα δεσποτική γιορτή, που άρχισε κατά το 2ο αιώνα μ.Χ. και συνδέεται με την αποκάλυψη του Θεού, δηλαδή τη φανέρωση του ενός Τριαδικού Θεού στην ενανθρώπιση του Υιού του Θεού, Ιησού Χριστού. Οι εθνικοί της Αιγύπτου και της Αραβίας γιόρταζαν το χειμερινό ηλιοστάσιο το οποίο κατά τους αρχαίους υπολογισμούς συνέπιπτε με την έκτη Ιανουαρίου και την αρχόμενη, με την αύξηση της μέρας, νίκη του φωτός κατά του σκότους. Στις αρχές του 3ου αιώνα πρώτοι οι αιρετικοί οπαδοί του Βασιλείου επιχείρησαν την αντικατάσταση αυτής της γιορτής με τη γιορτή της βαπτίσεως του Χριστού.

Αργότερα ακολούθησε η εκκλησία της Ανατολής που καθόρισε την 6η Ιανουαρίου ως ημέρα γιορτής των Θεοφανείων. Στους πρώτους αιώνες του Χριστιανισμού η Μητρόπολη των Εορτών, τα Χριστούγεννα, και τα Θεοφάνεια γιορτάζονταν μαζί, ωστόσο χωρίστηκαν τον 4ο αιώνα μ.Χ. Τα Επιφάνεια αποτελούν την αρχή της δημόσιας φανέρωσης της ένσαρκης οικονομίας του Υιού του Θεού, που σχετίζεται με τη βάπτισή Του και η οποία κατά τη θεολογική προσέγγιση τον ανέδειξε Σωτήρα και Λυτρωτή. Η βάπτιση του Χριστού κατέστη ο θεμέλιος λίθος της σύνδεσης του πιστού με το μυστήριο της βάπτισης, με το οποίο ξαναγεννιέται και εισέρχεται στη νέα εν Χριστώ ζωή.

Η γιορτή των Θεοφανείων είναι προσκλητήριο ανανέωσης και επιστροφής στον Κύριο, ο οποίος ταπεινώθηκε, έγινε άνθρωπος, αναμάρτητος, συγχωρητικός και ελεήμων, μια θεοκρατική οδός αλήθειας και αστείρευτη πηγή ζωής. Η θεολογική προέκταση του βαπτίσματος του Ιωάννη του Βαπτιστή αντανακλά στην επανασύνδεσή μας με το δημιουργό και υποδηλώνει την επιστροφή του ανθρώπου στο Θεό και την υπακοή του στο θείο θέλημα. Λειτουργεί ως μια ενσυναίσθηση προετοιμασίας και προπαρασκευής, που απέβλεπε στη μεσολάβηση του Θεού μέσω του Μεσσία, δηλαδή στη δικαίωση των ανθρώπων και στη δωρεά του Αγίου Πνεύματος φιλοσοφικό πυλώνα του ορθόδοξου χριστιανικού δόγματος.

Η γιορτή των Θεοφανείων συνοδεύεται από τον Αγιασμό των Υδάτων και δημιουργεί μια αλληλουχία μεταξύ του πολυτιμότερου στοιχείου της φύσης, του νερού, με την εκκαθάριση των αισθήσεων, τον εξαγνισμό της ψυχής, την απελευθέρωση από το σκοτάδι της αμαρτωλής καθημερινότητας και την χριστιανική πορεία σωτηρίας και απελευθέρωσης. Το αγιασμένο ύδωρ στην χριστιανική τελετουργία αποκτά σημειολογικό χαρακτήρα και σχηματίζει το στοιχείο εκείνο της φύσης που μπορεί να συνδέσει τον άνθρωπο με το Θεό και το Άγιο Πνεύμα.

Το νερό, αναπόσπαστο συστατικό στοιχείο του ανθρώπινου σώματος καθώς το 60% – 65% αποτελείται από νερό, συμβάλλει στη εύρυθμη λειτουργία του οργανισμού μας, ενώ αποτελεί ένα ανακυκλώσιμο φυσικό πόρο της υδρόγειου σφαίρας (ύδωρ + γαία). Η θεοφυσική συγκρότηση του Αγιασμού συγκρούεται με την τη στενότητα του σημαντικότερου φυσικού πόρου του πλανήτη μας και την προσβασιμότητα σε αυτό ως αναφαίρετο ανθρώπινο δικαίωμα. Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ, σχεδόν 2.1 δισεκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο στερούνται πρόσβασης σε ασφαλές νερό στην κατοικία τους. Τα παιδιά κάτω των πέντε ετών που ζουν σε εμπόλεμες ζώνες έχουν 20 φορές περισσότερες πιθανότητες να πεθάνουν από διαρροϊκές ασθένειες που συνδέονται με μολυσμένο νερό παρά από ένοπλη βία, σύμφωνα με έρευνα της UNICEF. Επίσης στις πολεμικές συρράξεις τα συστήματα ύδρευσης και αποχέτευσης αξιοποιούνται συχνά ως πλεονέκτημα πολέμου από τους επιτιθέμενους που βλάπτει τους αμάχους καθώς πασχίζουν για να συλλέξουν το πολύτιμο νερό για τη ζωή τους.

Η ασίγαστη πολεμική μανία του ανθρώπου, η κατασπατάληση των φυσικών πόρων στο βωμό του κέρδους και η δισυπόστατη οικονομική ανάπτυξη με την ύπαρξη φτωχών και υποσιτισμένων δημιουργεί την ανάγκη στην εποχή μας να διαφυλάξουμε το νερό ως θεϊκό δώρο. Ο Αγιασμός του ύδατος, με τη σημαντικότατη θεολογική ερμηνεία και η περιορισμένη ως αδύνατη πρόσβαση των κατατρεγμένων των εμπόλεμων ζωνών και των υποανάπτυκτων χωρών σε αυτό, αποτελούν σχήμα οξύμωρο. Ο Θεός ευλόγησε το ύδωρ γιατί ευλόγησε τον άνθρωπο. Ας αντιληφθούμε ότι το νερό είναι ένας αγιασμένος φυσικός πόρος απαραίτητος για τη διαβίωσή μας και ας το προστατεύσουμε ως θεμελιακό ανθρώπινο δικαίωμα.

Μια αραβική παροιμία αναφέρει «αν έχεις νερό, δεν χρειάζεται να καθαριστείς με άμμο». Αυτή άλλωστε είναι η ουσία της ζωής, οι δυνατότητες που μας έδωσε η Φύση, ο Θεός, η Κοινωνία. Το Φως των Θεοφανείων ας μας φωτίσει ώστε να αξιοποιήσουμε στο έπακρον κάθε ανθρώπινη δυνατότητα.

Καλά Φώτα!