.jpg)
Γράφει ο Γιώργος Θεοφίλης
Η κλιματική αλλαγή μέχρι την εμφάνιση της ασθένειας Covid-19 αποτελούσε ένα κοινωνικό ζήτημα το οποίο είχε κυριαρχήσει στην παγκόσμια πολιτική ατζέντα τα τελευταία χρόνια. Τα ακτιβιστικά κινήματα μας μιλούσαν για ένα πλανήτη που δεν κληρονομήσαμε από την προηγούμενη γενιά αλλά που τον δανειζόμαστε από την επόμενη. Η εμφάνιση του κορονοϊού SARS – CoV-2 φέρνει τον άνθρωπο αντιμέτωπο με μια διαφορετική διαχείριση του φυσικού οικοσυστήματος του πλανήτη και που θυμίζει τις δύο όψεις του Ιανού.
Ο Ιανός είναι ένας από τους παλαιότερους θεούς των Ρωμαίων και στην ετρουσκική μυθολογία αντιστοιχεί με το θεό Άνι. Ο Ιανός, ο οποίος δεν έχει ανάλογο στην αρχαιοελληνική λατρεία των θεών, κατά ένα μύθο θεωρείται ότι έφτασε στο Λάτιο από τη μαγική γη της Θεσσαλίας, παντρεύτηκε την Καμέση και βασίλευσε μαζί της την περιοχή. Μετά το θάνατο της Καμέσης, έγινε ο μοναδικός κυβερνήτης του τόπου και έφτιαξε ένα ιερό που αναφερόταν στο μύθο της απομάκρυνσης του Κρόνου από το Δία. Ο Ιανός αναφέρεται σαν έναν κοινό θνητό ο οποίος και θεοποιήθηκε αφού εγκαθίδρυσε μια περίοδο ειρήνης και ευημερίας για το λαό του, μια περίοδο γνωστή και ως Χρυσή Εποχή, καθώς εισήγαγε την οικονομία, την καλλιέργεια και τους νόμους.
Η θεότητα αυτή αντιμετωπιζόταν με ιδιαίτερο σεβασμό από τους Ρωμαίους καθώς οι αρχαιότεροι κατάλογοι των θεών ξεκινούσαν συνήθως με το όνομά του και έφερε το επίθετο divom deus, που σημαίνει «ο θεός των θεών». Ο Ιανός απεικονιζόταν με δύο γενειοφόρα κεφάλια και στο ναό του που βρισκόταν σε ένα σημαντικό δρόμο της Ρώμης, στο Argiletum, είχε δύο πύλες, με το άγαλμα του θεού να στέκεται στη μέση και το ένα κεφάλι να κοιτά προς την Ανατολή ενώ το άλλο προς τη Δύση. Ο άλλος ναός του βρισκόταν στο Forum Romanum μέσω του οποίου βάδιζε ο ρωμαϊκός στρατός για τη μάχη. Αυτός ο ναός είχε συμβολική λειτουργία καθώς οι πύλες έκλειναν σε καιρό ειρήνης και άνοιγαν σε καιρό πολέμου. Δεδομένου του ρόλου του ως φύλακα των Πυλών και της θέσης του ως θεού των Ενάρξεων, επηρέαζε όλα όσα είχαν διπλή όψη και νόημα στη ζωή και πολλές φορές συμβόλιζε τη μετάβαση από τον πρωτογονισμό στον πολιτισμό.
Η ασθένεια Covid-19, η οποία έχει τρομοκρατήσει την οικονομική και πολιτική ηγεσία, έχει έρθει να αποκαταστήσει έστω και πρόσκαιρα την ισορροπία του φυσικού οικοσυστήματος. Οι εικόνες με τα δελφίνια και τους κύκνους στα κανάλια της πολύβουης Βενετίας αλλά και η εμφάνιση λαγών στα πάρκα του Μιλάνου μαρτυρούν την αλλαγή που επέρχεται στη φύση όταν εξαφανίζεται ο άνθρωπος, το θηλαστικό το οποίο κυριαρχεί στον πλανήτη γη, όχι μόνο με την αλαζονεία και τη ματαιοδοξία του αλλά και με τον καταστροφικό του οίστρο. Η μετάλλαξη του αστικού τοπίου και η εμφάνιση μιας διαφορετικής χλωρίδας και πανίδας εκεί που κυριαρχούσε η ασυδοσία των ανθρώπινων όντων, προσομοιάζουν με το μύθο του Ιανού.
Η διπλή όψη του Ιανού είναι τόσο η διπλή όψη της ανθρωπότητας και του οικοσυστήματος πριν και μετά την πανδημία. Ένα μικρό βακτήριο προερχόμενο από τη φύση έρχεται να επαναπροσδιορίσει το ρόλο του ανθρώπου στον πλανήτη και να του εμφυσήσει την προσοχή και την ευθύνη του κυρίαρχου θηλαστικού. Μια διπλή όψη της ανθρωπότητας, που από τη μια η κυριαρχία της προκαλεί όλεθρο και από την άλλη η μετριοπάθεια της μπροστά στο φόβο της νόσου αποκαθιστά την αληθινή ομορφιά στη γήινη σφαίρα με την εμφάνιση των υπόλοιπων καταπιεσμένων πλασμάτων και φυτών της βιολογικής αλυσίδας. Ο άνθρωπος αυτή τη στιγμή καλείται να πάψει να συμπεριφέρεται ως ένας αλαζονικός και άτρωτος θεός αλλά να αναλογιστεί την ισομερή συμμετοχή του στην ισορροπία του οικοσυστήματος.
Αναφέραμε ότι ο ναός του Ιανού στο Forum Romanum έκλεινε τις Θύρες του με την έναρξη της ειρήνης και τις άνοιγε όταν επιβαλλόταν πόλεμος από τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Ο συμβολισμός του Ιανού ως θεού της Θύρας τη δεδομένη χρονική στιγμή είναι ιδιαίτερα σημαντικός αφού καλούμαστε να προσδιορίσουμε μια καινούργια αρχή ως ανθρώπινο γένος με γνώμονα τη φυσική ισορροπία στον πλανήτη. Αυτό όμως που δεν γνωρίζουμε είναι αν η Θύρα αυτή είναι ανοιχτή ή κλειστή, αν βρισκόμαστε δηλαδή σε καιρό πολέμου ή σε καιρό ειρήνης. Ίσως η απάντηση στο ερώτημα αυτό να καθορίσει και το μέλλον του πλανήτη αλλά και του ίδιου του ανθρώπου.
Φωτογραφία εξωφύλλου: Getty Images
