Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης: Ο μοναχικός πεζογράφος που έφερε το διήγημα στην Ελλάδα.

Ο «κοσμοκαλόγερος» της πεζογραφίας μας γεννήθηκε στις 4 Μαρτίου 1851 στη Σκιάθο από πατέρα ιερέα και θεοσεβούμενη μητέρα. Μεγάλωσε ανάμεσα σε εννιά αδέλφια, τα δύο εκ των οποίων πέθαναν σε μικρή ηλικία. Γοητευμένος από τα ξωκλήσια της Σκιάθου, τα συμπεριέλαβε σε πολλά έργα του, ενώ το λογοτεχνικό του έργο είναι ευρύ και από τα σημαντικότερα της νεοελληνικής πεζογραφίας.

Ο Παπαδιαμάντης τελείωσε το δημοτικό στην Σκιάθο, έπειτα φοίτησε στο Σχολαρχείο της Σκοπέλου, ενώ τα μαθήματα του Γυμνασίου τα παρακολούθησε στα Γυμνάσια της Χαλκίδας και του Πειραιά. Το 1874 πήρε απολυτήριο από το Βαρβάκειο της Αθήνας. Όταν τέλειωσε το σχολείο ήταν 23 ετών. Δύο χρόνια νωρίτερα είχε επισκεφθεί το Άγιο Όρος και είχε μείνει οκτώ μήνες ως δόκιμος μοναχός.

Στη συνέχεια, επέλεξε να γραφτεί στην Φιλοσοφική Σχολή. Προς μεγάλη απογοήτευση του πατέρα του, ο Παπαδιαμάντης δεν κατάφερε να πάρει πτυχίο, καθώς τα μαθήματα δεν τον ενθουσίαζαν και συγχρόνως έπρεπε να δουλέψει για να επιβιώσει στην Αθήνα. Έμαθε μόνος του Γαλλικά και Αγγλικά και ξεκίνησε να εργάζεται ως μεταφραστής και δημοσιογράφος. Παράλληλα, έκανε και ιδιαίτερα μαθήματα σε μαθητές Δημοτικού και Γυμνασίου.

Τα χρήματα που κέρδιζε ήταν ελάχιστα και η κάκιστη διαχείριση που έκανε είχε ως αποτέλεσμα ο Παπαδιαμάντης να ζει φτωχικά, χωρίς στοιχειώδεις ανέσεις, σε μικρά ενοικιαζόμενα δωμάτια, ενώ οι περιγραφές συνθέτουν το προφίλ ενός ανθρώπου σχεδόν κουρελή, εξαρτημένου από το ποτό και το τσιγάρο, ο οποίος βυθιζόταν στη μοναξιά του και είχε ελάχιστους φίλους. Αγαπημένη του συνήθεια να ψάλλει στον Άγιο Ελισαίο στην Πλάκα.Όταν του περίσσευαν χρήματα βοηθούσε τους άλλους φτωχούς που γνώριζε.

Οι λιγοστοί φίλοι που είχε, απηύδησαν από την επιπόλαιη διαχείριση του μισθού του που είχε θέσει σε κίνδυνο ακόμη και την υγεία του. Τον Μάρτιο του 1908 οργάνωσαν μία εκδήλωση στον φιλολογικό σύλλογο «Παρνασσό» με σκοπό να τον ενισχύσουν οικονομικά. Ο Παπαδιαμάντης κατάφερε να πάρει καινούρια ρούχα και να ζήσει αξιοπρεπώς τις λίγες μέρες που έμεινε στην Αθήνα, προτού επιστέψει στο αγαπημένο του νησί.

Η χρόνια κατάχρηση αλκοόλ, οι συχνές αγρύπνιες στο εκκλησάκι του Αγίου Ελισαίου μαζί με την ασκητική και λιτοδίαιτη ζωή, επιδείνωσαν την υγεία του Παπαδιαμάντη. Χωρίς ένα δυνατό ανοσοποιητικό σύστημα, ο Παπαδιαμάντης πέθανε ξημερώματα της 3ης Ιανουαρίου του 1911 από πνευμονία. Ήταν 60 ετών.

Ο Παπαδιαμάντης, πέρα από τις μεταφράσεις, έγραψε τρία μυθιστορήματα, τρεις νουβέλες και πάνω από 180 διηγήματα. Κανένα έργο του όμως δεν εκδόθηκε ως βιβλίο όσο ήταν εν ζωή. Τα μυθιστορήματα του δημοσιεύονταν τμηματικά σε εφημερίδες, όπως η «Ακρόπολις», η «Εφημερίς» και το «Άστυ».

Από το ρομαντικό ιστορικό μυθιστόρημα (Η μετανάστις – 1881, Οι έμποροι των Εθνών-1882), πέρασε στην ηθογραφία (Το χριστόψωμο -1887, Η σταχομαζώχτρα-1889) και από κει εγκαινίασε το διήγημα στην Ελλάδα, καταγράφοντας ρεαλιστικά την καθημερινότητα, (Φόνισσα-1903) που πολλές φορές ήταν εμπλουτισμένη με αυτοβιογραφικά στοιχεία (Όνειρο στο κύμα-1900).

Ο μικρόκοσμος του αγαπημένου του νησιού με τους απλούς καθημερινούς ανθρώπους, πρωταγωνιστούσε στη θεματογραφία του. Τα βάσανα των κατοίκων της υπαίθρου, ο φθόνος οι δεισιδαιμονίες, τα έθιμα, ο φόβος για τις τιμωρίες του Θεού, είναι βασικά θέματα στα διηγήματά του. Πρωταγωνιστές των βιβλίων του ήταν συνήθως μνησίκακες γυναίκες, με απωθημένα. Βιοπαλαιστές ψαράδες, αγρότες και άνθρωποι της εκκλησίας. Οι παιδικές αναμνήσεις, η νοσταλγία και το θρησκευτικό βίωμα ολοκλήρωναν το σκηνικό της θεματολογίας του….

Το έργο του Παπαδιαμάντη δέχθηκε έντονη κριτική. Ο λόγος ήταν ότι ο μεγάλος συγγραφέας έγραψε το σύνολο του έργου του στην καθαρεύουσα και όχι στην δημοτική. Ήδη η σχολή του 1880 με κύριο εκπρόσωπο τον Κωστή Παλαμά, έδινε τη θέση της σε συγγραφείς που έγραφαν στη δημοτική. Αρκετοί έσπευσαν να χαρακτηρίζουν το έργο του Παπαδιαμάντη απαρχαιωμένο και εξαρτημένο από την ορθόδοξη εκκλησία. Πολλοί ωστόσο συγγραφείς, μεταξύ των οποίων ο Παλαμάς, ο Πορφύρας και ο Καβάφης, εξύμνησαν το έργο του και εκθείασαν τον ψυχογράφο της εποχής, ικανό να παντρεύει την καθαρεύουσα με σκιαθίτικους ιδιωματισμούς.

Είναι ο πρώτος Έλληνας πεζογράφος που έφερε τη διηγηματογραφία στην Ελλάδα. Μέσα από τα διηγήματά του τελειοποίησε την ηθογραφία και έγινε σημείο αναφοράς και μελέτης για την ελληνική λογοτεχνία και τη διανόηση. Η απουσία της γυναικείας συντροφιάς και η θρησκευτική του συνέπεια σε συνδυασμό με την ασκητική του ζωή, δικαιολογεί το παρατσούκλι «κοσμοκαλόγερος».

 

 

 

 

με πληροφορίες από:mixanitouxronou.gr, tvxs.gr